“บัณฑิต อึ้งรังษี กับ ซีดีเจ้าปัญหา” (2010)

เมื่อเราค้นพบว่าเพลงส่วนใหญ่หรือทุกเพลงในซีดีชุดขาสั้นคลาสสิคแผ่นนี้ ไม่ได้บรรเลงโดยคุณบัณฑิต…

คุณบัณฑิตจะอธิบายภาพนี้ให้เราฟังว่าอย่างใร? 

บัณฑิต อึ้งรังษี กับ ซีดีเจ้าปัญหา

ขอความกรุณาอ่านคำชี้แจงด้วยครับ: บทความต่อไปนี้เขียนขึ้นในปี 2553 เป็นการนำข้อมูลซึ่งประกอบด้วย ข้อเท็จจริง และ หลักฐาน ของเหตุการณ์ในช่วงเวลาดังกล่าวมานำเสนอ โดยไม่มีการกล่าวหาบุคคลผู้ใดแต่ประการใด

ตั้งแต่บล็อกนี้ถูกเขียนขึ้นมาเมื่อปี 2553 ก็ได้มีคนแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับกรณีมากมาย และผมก็รู้สึกดีใจที่ผู้อ่านส่วนใหญ่สามารถแยกการใช้อารมณ์ออกจากการวินิจฉัยและพิจารณาถูกผิดด้วยข้อเท็จจริงและหลักฐานได้ โดยสามารถเห็นได้จากคอมเมนต์ของหลายๆท่าน แต่ก็มีอีกหลายคอมเมนต์ที่เต็มไปด้วยข้อกังขาและความสงสัย ทั้งนี้ผมขอตอบหลายๆคำถามที่ผมมักถูกถามเกี่ยวกับกรณีนี้ครับ

ทำไมต้องทำเป็นเรื่องใหญ่ด้วย นี่ประเทศไทย ใครๆเขาก็ทำกัน?

วาทกรรมที่ว่า “ใครๆเขาก็ทำกัน” เป็นวาทกรรมแห่งการยอมรับความเป็นไป ซึ่งอาจเป็นเรื่องดีหากสิ่งดังกล่าวนั้นเป็นสิ่งจรรโลงสังคม แต่เมื่อใดที่เราใช้คำนี้กับสิ่งที่เรารู้แก่ใจว่าไม่ถูกต้องนั้นก็แปลว่าเราพร้อมที่จะยอมรับมันและต้อนรับมันเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งในชีวิตประจำวันของเรา ซึ่งหากเป็นเช่นนั้นแล้ว คงไม่ต้องมีการรณรงค์เพื่ออะไรใดๆในสังคมมนุษย์เลย การอยู่เงียบๆไม่ออกมาเคลื่อนไหวเป็นสิ่งที่ปลอดภัยที่สุด ไม่เสี่ยงต่อการโดนด่า เพ่งเล็ง วิพากษ์วิจารณ์ แต่คำถามมีอยู่ว่า หากคุณเป็นคนเดียวที่รู้ความจริงในเรื่องเรื่องหนึ่งในเวลานั้น คุณกล้าหรือไม่ที่จะออกมาเป็น whistle blower และคุณก็ต้องถามตัวเองว่าสิ่งที่คุณเอาออกมาตีแผ่นั้นมันเป็นประโยช์ต่อสาธารณชนหรือไม่ และที่สำคัญคุณต้องพร้อมที่จะโดนวิพากษ์วิจารณ์ แต่สิ่งเดียวที่จะอยู่เคียงข้างคุณเสมอคือ “ความจริง” จึงต้องลองถามตัวเองว่าเท่านั้นมันเพียงพอสำหรับคุณหรือไม่ เพราะในกลไกสังคมจริงๆแล้ว ในบางเวลาอาจมีสิ่งที่ถูกมองว่าสำคัญกว่า ข้อเท็จจริง หรือ ความถูกต้องของการกระทำ เช่น การคำนึงถึงกาลเทศะ ตำแหน่ง วัยวุฒิ ชื่อเสียงหน้าตาของบุคคลนั้นๆ เป็นต้น ก็ต้องมาพิจารณากันไป

 ทำไมไม่ไปคุยกับคุณบัณฑิตก่อน นี่กะจะแฉเขาอย่างเดียวเลยใช่ไหม?

ไม่เลยครับ ครั้งแรกที่ค้นพบเรื่องนี้ผมก็คิดว่าไม่น่าเป็นไปได้ (ตอนแรกยังมีข้อมูลเพียงเบื้องต้น ยังไม่ได้ค้นพบว่ามีซีดีของคุณบัณฑิตอื่นๆมากมายที่อยู่ในลักษณะนี้)  ผมได้นำมารายงานด้วยการแชร์ภาพและเขียนบรรยายใน facebook เท่านั้น ไม่มีอะไรใหญ่โต ทั้งนี้เนื่องจากยังไม่แน่ใจในเจตนา และอาจจะเป็นความผิดของผู้ออกแบบซีดี แต่เมื่อคุณบัณฑิตตอบมาด้วยตนเองแสดงจุดยืนชัดเจนว่าเป็นความตั้งใจ ผมจึงจำเป็นจะต้องหาข้อมูลเพิ่มเติมและเขียนบล็อกนี้ขึ้นมาเพื่อความกระจ่างในทันที ทั้งนี้ผมได้พยายามคุยกับคุณบัณฑิตต่อจากข้อความที่คุณบัณฑิตโพสต์มาแล้ว แต่ไม่มีการตอบรับใดๆ

เขียนบล็อกนี้มาเพื่ออะไร?

บล็อกนี้มีประโยชน์สำหรับผู้บริโภคทุกท่าน เสียงตอบรับที่ได้มานั้นมีหลายอย่างครับ บางคนก็ไม่แคร์และไม่เข้าใจว่าเป็นความผิดอย่างไรแม้ผมได้อธิบายไปชัดเจนแล้ว บางคนเข้าใจว่าเป็นเรื่องไม่ถูกต้อง แต่ไม่เห็นด้วยกับการที่ผม(กล้า)ออกมาพูดความจริง (ซึ่งเข้าใจได้ เพราะไม่มีใครต้องการให้ไอดอลของตนเองนั้นแปดเปื้อน)  แต่มีอีกหลายๆท่าน (ซึ่งดูได้ในคอมเมนต์ต่างๆ) ที่ได้รับประโยชน์จากบล็อกนี้ และยอมรับว่าเข้าใจผิดและซื้อแผ่นไปโดยเข้าใจว่าคุณบัณฑิตคอนดักต์เอง ทั้งนี้มีทั้งคนขายด้วยที่เข้าใจผิด ไม่ใช่แค่ผู้ซื้อ ทั้งนี้จึงปฏิเสธไม่ได้เลยครับว่าการออกแบบปกซีดีต่างๆในลักษณะนี้ ทำให้ผู้บริโภคเข้าใจผิดจริงๆ

………………………………………………………………………………………………………………….

ตอนที่ 1: ความจริงที่น่าผิดหวัง

เมื่ออาทิตย์ที่แล้ว (กลางเดือนกันยายน 2553) ผมได้ไปเดินเล่นดูแผ่นซีดีเพลงคลาสสิคที่ร้าน Gram สยามพารากอน (ชั้น 4 ติดกับ Power Mall) พบแผ่นซีดีของคุณบัณฑิตวางขายอยู่จำนวนหนึ่ง ผมสะดุดตาซีดีแผ่นหนึ่ง มีชื่อแผ่นว่า “Heavenly Music” หรือ “ดนตรีจากสวรรค์” เนื่องจากหน้่าปกมีรูปคุณบัณฑิตคอนดักต์วงออร์เคสตราต่างประเทศอยู่อย่างโดดเด่น ก่อนซื้อ แผ่นซีดีถูกปิดผนึกด้วยพลาสติกใสไว้อย่างดี

รายละเอียดของแผ่นเป็นไปตามนี้ครับ (คลิกบนรูปเพื่อดูภาพใหญ่):

หน้าปกซีดี

1. หน้าปกเป็นรูปคุณบัณฑิตคอนดักต์วงฝรั่ง

ปกหลัง

2. ปกหลังเขียนว่า “บทเพลงเหล่านี้ได้ถูกคัดสรร โดย คอนดักเตอร์ บัณฑิต อึ้งรังษี … ทุกเพลงบรรเลงโดยนักดนตรีระดับโลกของยุโรป” ตามด้วยรูปคุณบัณฑิตกำลังคอนดักต์ “นักดนตรีระดับโลกของยุโรป”

ภายในกล่อง

หลังจากแกะที่หุ้มพลาสติกออกมาแล้ว:

3. เปิดกล่องออกมา มีประวัติคุณบัณฑิต ทั้งไทยและอังกฤษ

ภาษาอังกฤษเขียนว่า ‘biography’ – ส่วนภาษาไทยเขียนว่า “ประวัติวาทยกร บัณฑิต อึ้งรังษี”

4. บนตัวซีดี สกรีนรูปคุณบัณฑิตคอนดักต์วงฝรั่ง

…………ฯลฯ …………

เชื่อหรือไม่ว่า ทั้งแผ่นไม่มีเพลงที่คุณบัณฑิตคอนดักต์เองแม้แต่เพลงเดียว

เรื่องนี้ยังมีต่อ

………………………………………………………………………………………………………………….

 

ตอนที่ 2: เพลงในแผ่นมาจากไหน?

ในฐานะนักดนตรีที่อยู่ในวงการนี้มาแต่เด็ก ผมเชื่อและสามารถพูดได้เต็มปากเต็มคำครับว่า “ไม่ใช่เพียงผู้บริโภคทั่วไปที่จะซื้อซีดีชุดนี้ไปโดยคิดว่าเป็นการแสดงของคุณบัณฑิตเอง แต่แม้แต่นักดนตรีเองก็น่าจะเข้าใจแบบที่ผมเข้าใจ” อาจารย์อาวุโสหลายท่านก็คอนเฟิร์มผมมาเช่นนั้น ผมซื้อแผ่นนี้มาฟังในฐานะผู้ที่ติดตามผลงานของคุณบัณฑิตอยู่คนหนึ่ง และซื้อมาเพราะอยากฟังการแสดงของคุณบัณฑิตโดยเฉพาะ

ก่อนซื้อ แผ่นของคุณบัณฑิตถูกปิดผนึกด้วยพลาสติกใสเป็นอย่างดี ทั่วทั้งกล่องภายนอกไม่มีบอกที่ไหนเลยว่าใครเป็นคนบรรเลงดนตรี สิ่งเดียวที่เห็นก็คือรูปและชื่อของคุณบัณฑิต ซึ่งกระจายอยู่ทั่วกล่อง ถ้าเป็นผู้บริโภคทั่วไปคงไม่มีใครสงสัยว่าคุณบัณฑิตไม่ใช่ศิลปินในแผ่น แต่ผมเห็นว่า ผิดวิสัยแผ่นซีดีเพลงคลาสสิคอย่างมาก ซึ่งโดยปกติจะต้องบอกชื่อศิลปินเอาไว้ชัดเจนหน้ากล่องและ/หรือหลังกล่อง ดังตัวอย่างนี้:

ตัวอย่างของซีดีทั่วไปที่มีรูปและชื่อศิลปินเขียนไว้ชัดเจนบนปก โดยเฉพาะถ้าเป็น “ศิลปินระดับโลก” จะต้องบอกไว้ชัดเจนว่า “เพลงอะไร”, “ใครแต่ง”, “ใครคอนดักต์”, “ใครแสดงเครื่องดนตรีเดี่ยว”, และ “วงอะไรเล่น” — หากผิดไปจากนี้จะถือว่าผิดปกติเป็นอย่างมาก

ส่วนของคุณบัณฑิต ลักษณะคล้ายกับตัวอย่างข้างบนมาก ข้างนอกมีรูปและชื่อชัดเจน แต่ข้างในกลายเป็นการแสดงของคนอื่นซะงั้น (แล้วทำไมไม่มีบอกไว้นอกกล่อง?)

ด้วยความสงสัย หลังจากแกะพลาสติกแล้ว ผมจึงพลิกกล่องดูให้ทั่ว ทั้งข้างหน้า ข้างหลัง ข้างนอก ข้างใน… จนในที่สุดก็เจอ ข้างใต้! มาสังเกตตัวพิมพ์เล็กมาก เกือบต้องใช้แว่นขยายอ่าน หลบอยู่บริเวณใต้ที่ยึดแผ่นกลางกล่อง เขียนว่า “All tracks courtesy of the RFCM Symphony Orchestra conducted by Dr. Keith J. Salmon” (RFCM คือ Royalty-Free Classical Music, หรือ ‘ดนตรีคลาสสิคปลอดค่าลิขสิทธิ์’)

ทำไมไปซ่อนอยู่ตรงนั้น? (จากแผ่น ‘Heavenly Music’)

ตัวอย่างอีกแผ่นหนึ่ง – แผ่น ‘Just Romantic’ อันนี้เขียนไว้ตัวเล็กมาก บริเวณกลางกล่อง ซึ่งจะถูกที่ยึดแผ่นบังอยู่อีกทีหนึ่ง ถ้าอยากจะอ่านง่ายๆต้องแยกส่วนกล่องและดึงกระดาษออกมาอ่าน แล้วจะเจอที่เขียนว่า: “All tracks courtesy of the RFCM Symphony Orchestra”

อันนี้จากแผ่น ‘Just Romantic’  — อันนี้เขียนบอกแค่ “All tracks courtesy of the RFCM Symphony Orchestra” (มองเห็นไหม?)

แต่คราวนี้กลับไม่บอกว่าใครเป็นคอนดักเตอร์!

กดลิ้งค์นี้เพื่อดูโฉมหน้าของคอนดักเตอร์ตัวจริงของเพลงในแผ่นนี้ และแผ่นอื่นๆอีกหลายแผ่นของคุณบัณฑิต

RFCM ที่ว่านี้ เป็นเว็บไซต์รวม เพลงคลาสสิคปลอดค่าลิขสิทธิ์ (Royalty-Free Classical Music) โดยวาทยกร Dr. Keith J. Salmon ได้อัดเพลงคลาสสิคดังๆกับวงออร์เคสตร้าหลายวงในยุโรปเอาไว้จำนวนมาก แล้วเปิดให้คนมาดาวน์โหลดไปใช้ได้ในราคา $37 ต่อเพลง โดยมีข้อแม้ว่า ต้องไม่นำไปใช้ในทางการค้า และหากต้องการใช้ในจุดประสงค์นอกเหนือจากนี้จะต้องติดต่อกับ Dr. Keith Salmon โดยตรง และยังมีกฎอื่นๆตามที่ปรากฎใน ลิ้งค์นี้

รวมถึงข้อที่บอกว่า: คุณจะต้องบอกในเครดิตว่า “Music performed by the RFCM Symphony Orchestra conducted by Dr. Keith J. Salmon – http://www.royalty-free-classical-music.com”

แต่เหตุใดในแผ่น ‘Just Romantic’ จึงบอกแค่ชื่อวง แต่ไม่บอกว่า Dr. Keith J. Salmon เป็นคอนดักเตอร์ แถมยังไม่ให้ลิงค์เว็บไซต์ RFCM ตามที่กำหนดไว้ในสัญญา?

ส่วนอีกแผ่นหนึ่ง ซีดีชุดขาสั้นคลาสสิค ตอน “สั้นๆ ง่ายๆ สไตล์บัณฑิต” (I Feel Good) อันนี้ไม่มีบอกเลยในทั้งแผ่น ทั้งปกนอก ปกใน ว่าวงอะไรเล่น และใครคอนดักต์!

มันชักจะยังไงๆ…

………………………………………………………………………………………………………………….

ตอนที่ 3: แล้วเจ้าของเพลงเขาว่ายังไง?

เนื่องด้วยความไม่ชอบมาพากลของเรื่องทั้งหมดนี้ ผมจึงได้เขียนอีเมล์ไปถาม Dr. Keith J. Salmon เจ้าของเพลงจากเว็บไซต์ Royalty-Free Classical Music โดยตรง เพราะเชื่อว่าคงไม่มีศิลปินคนไหนอยากถูกคนเอางานตัวเองมาใช้โดยไม่ได้รับเครดิตอย่างเหมาะสม…

เริ่มแรกผมเล่าแค่ว่าไปเจอแผ่นๆหนึ่ง (แผ่น ‘Heavenly Music’ ของคุณบัณฑิต) ที่เป็นแผ่นรวมเพลงคลาสสิคดังๆจาก RFCM แต่กลับไม่เขียนบอกไว้นอกแผ่น ซึ่งเต็มไปด้วยภาพและชื่อของคอนดักเตอร์อีกท่านหนึ่ง (ตอนแรกผมไม่ได้บอกชื่อ) เขาเข้าใจไปว่าผมกำลังต่อว่าการออกแบบแผ่นของเขา ผมจึงต้องอธิบายไปอีกครั้งอย่างละเอียด โดยบอกว่าความจริงเป็นแผ่นของ บริษัท Inspire Music (ซึ่งเกี่ยวข้องกับคุณบัณฑิตโดยตรง) แต่เขาก็ยังเข้าใจผิดอยู่ นึกว่า Inspire Music นั้นไม่เกี่ยวข้องกับคุณบัณฑิตและได้เอารูปและชื่อคุณบัณฑิตมาแอบอ้างบนแผ่นเพื่อส่งเสริมการขายโดยไม่ได้รับอนุญาตจากคุณบัณฑิต ผมจึงต้องอธิบายให้เขาฟังว่า คุณบัณฑิตเองได้ออกมาเปิดเผยแล้ว ว่าตนเองรับทราบเรื่องปกซีดีดังกล่าว (อ่านตอนที่ 4) และไม่เห็นว่าเป็นเรื่องผิดใดๆ โดยบอกว่าเมืองนอกก็เขาทำกันอย่างนี้และได้บอกทางสื่อไปแล้ว แถมเรื่องลิขสิทธิ์ก็ถูกต้องทุกประการ (แค่ไม่ยอมให้เครดิตศิลปินบนปกซีดี?)

ในฐานะพลเมืองดี ผมจึงถ่ายรูปรายละเอียดของกล่องซีดีของคุณบัณฑิตหลายชุดและส่งไปให้ Dr. Keith Salmon พิจารณา หลังจากได้ดูภาพที่ผมส่งไปให้ เขาจึงตอบผมกลับมาว่า เป็นตามที่ผมบอก และคุณบัณฑิตได้ละเมิดสัญญาเขาจริง (ในส่วนนี้เคยมีหลักฐานเป็นภาพจากอีเมล์แต่ คุณ Keith Salmon ไม่ต้องการให้ผมเอามาตีแผ่ในที่นี้ผมจึงเคารพความต้องการของเขาและลบออกไปแล้วครับ)

แต่เมื่อหนึ่งวันหลังจากผมตีพิมพ์บล็อกนี้ คุณ Keith ได้ส่งอีเมล์กลับมาหาผมว่า หลังจากที่คุยกับทางคุณบัณฑิตหรือ Inspire Music ไปแล้วเขาขอสรุปว่า “ยังมีหลักฐานไม่เพียงพอที่จะบอกว่าคุณบัณฑิตทำผิดกฎหมาย” แต่ที่ตลกก็คือ ผมไม่เคยบอกเลยว่าคุณบัณฑิตทำผิดกฎหมาย ผมแค่ส่งรูปพร้อมคำบรรยายให้คุณ Keith ไปดูเท่านั้น เชื่อว่าเขายังไม่เคยเห็นแผ่นซีดีต่างๆเหล่านี้ในมือจริงๆ เพราะเขาอยู่ยุโรป… และผมก็ได้อธิบายให้เขาฟังว่า ประเด็นหลักของเรื่องนี้อยู่ที่การออกแบบกล่องที่อาจทำให้ผู้บริโภคเข้าใจผิด ไม่ใช่ว่าคุณบัณฑิตทำผิดกฎหมายหรือไม่

(แต่จริงๆแล้ว ไม่ว่าจะไม่มีเรื่องสัญญาหรือกฎหมายเข้ามาเกี่ยวข้องหรือไม่ก็ตาม การให้เครดิตศิลปินนั้นเป็นสิ่งพึงกระทำอยู่แล้ว เชื่อว่าคุณบัณฑิตเองคงจะเข้าใจในจุดนี้ดี ในฐานะศิลปินคนหนึ่ง)

อ่านจุดยืนของคุณ Dr. Keith J. Salmon ได้ ที่นี่ (ลิ้งค์จากคุณบัณฑิต)

คำถามต่อมาก็คือ คุณบัณฑิตเองนั้นจริงๆแล้วทราบเรื่องนี้หรือไม่ หรืิอเป็นความผิดพลาดของผู้ออกแบบแผ่นซีดี?

………………………………………………………………………………………………………………….

ตอนที่ 4: คำตอบของคุณบัณฑิต

หลังจากความช็อคทั้งหมดที่เพิ่งเล่าไปในตอนที่ 1-2 ผมได้นำเรื่องนี้ไปโพสต์ใน facebook (ดูได้ที่นี่) โดยมีคนเขียนตอบมามากมาย โดยเฉพาะจากนักดนตรีในวงการดนตรีคลาสสิคในประเทศไทย ทั้งรุ่นหนุ่มสาวและรุ่นอาวุโส จนในที่สุด คุณบัณฑิต อึ้งรังษี ก็ได้ให้เกียรติมาชี้แจงด้วยตนเองในหน้า facebook ดังกล่าวนี้

สิ่งที่น่าสนใจก็คือ คุณบัณฑิต มิได้ออกมาชี้แจงว่า มีความผิดพลาดในการออกแบบซีดีชุดต่างๆเหล่านี้ แต่กลับบอกว่า สิ่งที่ทำอยู่นี้ (การนำภาพตัวเองมาขึ้นปกซีดี แต่เอาเครดิตคนที่แสดงจริงๆไปหลบไว้ใต้แผ่น หรือบางทีไม่ให้เครดิตเลย?) เป็นสิ่งที่ทำกันปกติในต่างประเทศ (…?) และที่คุณบัณฑิตไม่ได้คอนดักต์เองทั้งหมด ก็ได้บอกไปแล้วใน “สื่อ” (…ก็เลยโอเคที่จะไม่บอกบนแผ่น? เพราะผู้บริโภคทุกคนในประเทศไทยจะต้องได้เห็น “สื่อ” อันนี้กันหมดแล้ว อย่างนั้นหรือ?)

กล่าวคือ คุณบัณฑิตได้ยอมรับว่าสิ่งที่ทำอยู่สอดคล้องกับเจตนารมย์ของคุณบัณฑิตเอง…

ผมจึงขอยกคำชี้แจง (อย่างสมบูรณ์) ของคุณบัณฑิตมาให้ทุกท่านอ่าน ณ ที่นี้ โดยผมจะเขียนตอบในเชิงคำถามสำหรับทุกประเด็นที่คุณบัณฑิตเสนอมานะครับ:

คุณบัณฑิต:

สวัสดีครับ เพื่อนๆ ผมบัณฑิต อึ้งรังษี ขอบคุณสำหรับทุกคอมเม้นต์ครับ

ในสื่อที่ออกไป เขียนอย่างชัดเจนว่า ผมเป็น Presenter, Executive Producer แต่เป็น Conductor เฉพาะในบางเพลงเท่านั้น และเพลงที่คอนดักท์จะมีโน้ตไว้อย่างชัดเจนครับ (แต่คอนดักท์ทุกเพลงในแผ่น Just Good Music)

ผม:

สื่อของคุณบัณฑิตไม่ใช่ประกาศภาวะฉุกเฉินของ ศอฉ.นะครับ ที่จะประกาศทีละสองครั้งและได้ดูทั่วกันทุกช่องทั้งประเทศ เกิดมาผมไม่เคยเห็นซีดีเพลงแผ่นไหนที่ ข้อมูลสำคัญ ไม่ได้เขียนบอกไว้บนแผ่น แต่กลับต้องให้ผู้บริโภคต้องมานั่ง “ตามสื่อ” แทน ถึงจะทราบข้อมูลที่ถูกต้องได้

และถูกของคุณบัณฑิตครับที่บอกว่าเพลงที่คุณบัณฑิตคอนดักต์เองจะบอกไว้ชัดเจน…แต่ทำไมเพลงที่ไม่ได้คอนดักต์ถึงไม่บอกไว้ให้ชัดเจนเหมือนกันล่ะครับ? แล้วที่ชื่อศิลปินตัวจริงเอาไปหลบไว้ในกล่องที่ปิดผนึกด้วยพลาสติกนี่ ผมสงสัยว่ามันชัดเจนยังไงหรือครับ?

คุณบัณฑิต:

โมเดลนี้ ที่ต่างประเทศก็ทำกันเป็นเรื่องปกตินะครับ ไม่ได้เป็นการหลอกลวงผู้บริโภค ผมปรึกษา Vice President ของ SONY/BMG ที่นิวยอร์ก ศิลปินใหญ่ๆที่อเมริกา ยุโรปก็ทำแบบนี้ และลิขสิทธิ์ถูกกฎหมายทุกประการครับ

ผม:

ศิลปินใหญ่ๆท่านไหนครับที่ทำแบบนี้? ผมพยายามนึกภาพ Elton John ออกซีดีมา หน้าปกเป็นรูปตัวเอง เขียนชื่อตัวเอง แต่พอเปิดฟังกลายเป็น Michael Jackson โดยมีเขียนบอกเป็นตัวเล็กๆหลบอยู่ภายในกล่อง ผมนึกไม่ออกจริงๆครับ ถ้าคุณบัณฑิตยกตัวอย่างพร้อมหลักฐานภาพมาด้วยก็จะฟังดูมีนำ้หนักมากกว่านี้เยอะเลยครับ น่าจะหาง่ายอยู่แล้วไม่ใช่หรือครับ เพราะเห็นคุณบัณฑิตบอกว่าเขาทำกันทั่ว?

ผมโทรไปคุยกับผู้จัดการผม ซึ่งเป็น Vice President ของ Columbia Artists ที่นิวยอร์ค ซึ่งจัดการศิลปินระดับโลกอย่าง Sir Neville Marriner, Seiji Ozawa, Sir Colin Davis, James Levine ฯลฯ เขาก็ยืนยันว่าการกระทำแบบนี้ ที่ไม่บอกให้ชัดเจนบนปกแผ่นว่าจริงๆแล้วใครเป็นผู้แสดงนั้น ไม่มีแน่ๆในโลกตะวันตก

ส่วนเรื่องลิขสิทธิ์เราทราบดีครับว่าเป็น buy-out deal แต่ยังไงก็ต้องเครดิตเขาไม่ใช่หรือครับ? ถ้าไม่ตามสัญญา ก็ตามมารยาทศิลปิน ที่ต้องให้เกียรติเจ้าของงาน?

คุณบัณฑิต:

แต่ถ้ายังไม่ชัดเจนเพียงพอสำหรับบางท่าน ผมจะแก้ไขให้ผู้ซื้อซีดีเข้าใจอย่างชัดเจนในอนาคตครับ ขอขอบคุณที่นำมาเสนอ เพื่อจะได้ปรับปรุงแก้ไขต่อไป

ผม:

เมื่อเราบอกว่า: “หากยังไม่ชัดเจนเพียงพอสำหรับบางคน ก็จะแก้ไขให้” จะสามารถตีความได้ในทางตรงกันข้ามว่า: “หากไม่มีใครมาท้วงติงก็จะปล่อยเป็นอย่างเดิมต่อไป เพราะเดิมโอเคอยู่แล้ว”?

ผมอยากจะถามว่า การที่หน้าปกแผ่นเป็นรูปศิลปินคนหนึ่ง พร้อมชื่อชัดเจน ปกหลังก็เช่นเดียวกัน แถมบนตัวซีดีก็สกรีนรูปศิลปินคนนั้น พร้อมประวัติศิลปินผู้นั้น โดยไม่มีบอกที่ไหนข้างนอกแผ่นเลยว่าความจริงแล้วเขาเป็นผู้แสดงหรือไม่ ชื่อเดียวที่ผู้บริโภคเห็นบนกล่องก็มีแต่ชื่อของศิลปินผู้นั้น…

อย่างนี้มัน “ชัดเจน” ตรงไหนครับว่าศิลปินผู้นั้นไม่ได้เป็นผู้บรรเลงเพลงในแผ่น? หรือเป็นความผิดของผู้บริโภคเองที่ไม่ยอมตาม “สื่อที่ออกไป”?

สรุปคือ เหตุผลเพียงสองเหตุผลที่คุณบัณฑิดให้มา คือ 1. เมืองนอกเขาทำกัน (ใครทำครับ?) และ 2. บอกในสื่อไปแล้ว (ถ้าไม่ได้ตามสื่อก็จะไม่รู้?)…

คุณบัณฑิต:

จุดประสงค์ที่ผมทำซีดีชุดนี้คือ ต้องการให้ดนตรีคลาสสิกเข้าถึงคนไทยได้อย่างไม่แพง พยายามหาวิธีมานานแล้ว วิธีนี้เหมือนได้ผล เพราะได้รับการตอบรับที่ดี พอสมควร คนที่ไม่เคยฟังดนตรีคลาสสิกก็เขียนอีเมลเข้ามาหาผมแทบทุกวัน ว่าเขาได้เริ่มรักดนตรีดีๆแบบนี้

ผมอยากขอถือโอกาสนี้ เชิญชวนทุกท่านที่รักดนตรีคลาสสิกในเมืองไทย ช่วยกันชวนคนไทยฟังเพลงคลาสสิกเยอะๆ ผมเชื่อว่ายังมีคนไทยอีกมากมายที่จะต้อง “ทึ่ง”กับดนตรีคลาสสิกถ้าเขามีโอกาสได้ยินมันมากขึ้น และผมเชื่อว่าดนตรีนี้มีประโยชน์กับสังคมและคนไทย

ขอขอบคุณทุกคนที่พยายามสร้างกระแสเพลงคลาสสิกในเมืองไทย โดยเฉพาะคุณสมเถา ทฤษฏี และ ดร. สุกรี ที่ทำให้มีเด็กๆเล่นดนตรีคลาสสิกมากขึ้น ผมเห็นแล้วประทับใจมาก

ด้วยความหวังดี

บัณฑิต อึ้งรังษี

ผม:

ทั้งหมดนี้น่าชื่นชมครับ อย่างที่ผมได้บอกไปแล้วข้างต้น ความพยายามในการโปรโมตดนตรีคลาสสิคของคุณบัณฑิตนั้นน่าสรรเสริญครับ แต่ก็ยังไม่มีเหตุผลอยู่ดี ว่าทำไมไม่เขียนบอกชัดๆไว้นอกแผ่นว่าคุณบัณฑิตไม่ได้คอนดักต์เอง มันไม่ได้ทำยากเลยนะครับ จะว่าลืมก็ไม่ใช่ เพราะคุณบัณฑิตออกมายอมรับเอง แถมยังให้่เหตุผลสนับสนุนการกระทำ

ผมเชื่อว่าผู้บริโภคหลายท่านซื้อแผ่นคุณบัณฑิตไปโดยที่คิดว่าเป็นผลงานคุณบัณฑิต ผมเป็นหนึ่งในผู้บริโภคเหล่านั้น ผมเชื่อว่าคงมีบางท่านที่อาจได้เห็น “สื่อ” ของคุณบัณฑิตแล้วจึงทราบว่าคุณบัณฑิตไม่ได้คอนดักต์ดนตรีทั้งหมดเอง และคงจะมีอีกหลายท่านที่ไม่ได้สนใจว่าใครเป็นผู้บรรเลงเพลงในแผ่น แต่ในฐานะศิลปินด้วยกันแล้ว คงจะเป็นเรื่องดีถ้าเราให้เกียรติกันและให้เครดิตกันอย่างเหมาะสม เชื่อว่าคุณบัณฑิตคงเห็นด้วย

ในอเมริกา เคยมีคนซื้อกาแฟจาก McDonald’s แล้วทำหกใส่ตัวเอง จึงไปฟ้อง McDonald’s ใน 2 ข้อหา คือ กาแฟร้อนเกินไป และ คำเตือนที่บอกว่ากาแฟร้อน… พิมพ์ไว้ตัวเล็กไป! (อ่านเรื่อง) ปรากฎว่าฟ้องสำเร็จ ได้รับเงินค่าทำขวัญตีเป็นเงินไทยเป็น 10 ล้านบาท! ซึ่งผมเชื่อว่า ถ้าเราพูดถึงกาแฟ คนทั่วไปน่าจะรู้อยู่แล้วว่ามันร้อน… แต่ถ้าพูดถึงซีดีที่เอารูปคนหนึ่งมาเป็นหน้าปกแต่ไม่ให้เครดิตผู้แสดงจริงๆไว้ข้างนอกนี่… คนที่ไหนจะไปรู้ครับ?

Thailand Only…?

………………………………………………………………………………………………………………….

ตอนที่ 5: Believe It or Not!

ลองดูภาพนี้… คุณคิดว่า ‘World-class conductor’ ในที่นี้ เขาหมายถึงใคร?

โปรดสังเกต: คำว่า ‘orchestras’ เขียนเป็นพหูพจน์ คือมีวงต่างประเทศหลายวง กำกับโดย ‘conductor’ [ระดับโลก] คนเดียว (เป็นเอกพจน์)

คุณคิดว่า ‘World-class conductor’ ในที่นี้หมายถึงใคร?

แน่นอน คุณคิดว่าเขาหมายถึงคุณบัณฑิต! ใช่หรือไม่?

ผิด!

Believe It or Not!

ภาพที่เห็นนี้ เอามาจากปกหลังของซีดี ชุด ขาสั้นคลาสสิค ตอน ‘สั้นๆ ง่ายๆ สไตล์บัณฑิต’ หรือ ‘I Feel Good’ (ปกหน้า) หลังจากที่ซื้อมา ผมแทบจะเอาแผ่นมาแยกชิ้นส่วนเพื่อหาดูว่าใครเป็นศิลปินผู้บรรเลงเพลงในแผ่น…

จนในที่สุดพบว่าไม่มีเขียนบอกไว้ทั้งนอกแผ่น ในแผ่น บนแผ่น หรือใต้แผ่น ไม่มีบอกเลยว่าใครเป็นผู้บรรเลง!

คิดว่าถ้าเป็นผู้บริโภคทั่วไป ก็คงจะเชื่ออย่างสนิทใจไปแล้วว่า เขากำลังฟังคุณบัณฑิตคอนดักต์วงออร์เคสตราต่างประเทศ (หลายวงด้วย เพราะเป็นพหูพจน์…) โดยเฉพาะเมื่อเห็นรูปและข้อความด้านบน แต่ส่วนตัว ผมดูแล้วว่า packaging กำกวมแบบนี้ เหมือนจะเชื่อถือไม่ค่อยได้…

ผมจึงเริ่มกระบวนการพิสูจน์หลักฐาน

ผมเริ่มจากการตั้งสมมติฐานว่า เพลงต่างๆในแผ่นนี้ เป็นไปได้ว่าจะมาจาก RFCM เหมือนกับแผ่นอื่นๆ ผมจึงไปดาวน์โหลดแทร็คตัวอย่างจากเว็บไซต์ของ RFCM ให้ตรงกับเพลงในแผ่นของคุณบัณฑิตเท่าที่จะหาได้…

ผมเอาแทร็คตัวอย่างที่ได้มา มาเปิดฟังเปรียบเทียบกับแผ่นคุณบัณฑิต (ซึ่งในจุดนี้ผมขออธิบายว่า ไม่มีการแสดงดนตรีสดครั้งไหนในโลกที่จะเล่นออกมาเหมือนกันเป๊ะๆทั้งสองครั้งได้ [แม้จะเล่นด้วยวงเดียวกันกับคอนดักเตอร์คนเดียวกันก็ตาม] นักดนตรีที่มีประสบการณ์ส่วนใหญ่จะสามารถฟังออกได้โดยทันทีหากแทร็คทั้งสองแทร็คเป็นอันเดียวกันจริงๆ)

เพื่อความแน่ใจและรัดกุม ผมยังได้เอาแทร็คที่ต้องการเปรียบเทียบดังกล่าวไปเปิดในโปรแกรมตัดต่อเสียง เพื่อดูภาพคลื่นเสียงว่าตรงกันหรือไม่ โดยพบว่าแทร็คจากแผ่นคุณบัณฑิตที่มาสเตอร์แล้วจะดังกว่าแทร็คตัวอย่างของ RFCM นิดหน่อย แต่เป็นการแสดงอันเดียวกันแน่นอน:

เปรียบเทียบเสียงจากแผ่นคุณบัณฑิต (บน) กับแทร็คตัวอย่างจากเว็บ RFCM (ล่าง) — พบว่าอย่างน้อย 10 จาก 17 แทร็คในแผ่นคุณบัณฑิตเอามาจากเว็บ RFCM โดยไม่ได้ให้เครดิตเขา — (หมายเหตุ: ตัวเลข 4.0-12.0 ที่เห็นคือวินาที จะเห็นได้ว่าเสียงตรงกันจนถึงเสี้้ยววินาที)

ผมจึงพบว่า อย่างน้อย 10 เพลงจาก 17 เพลงในแผ่นของคุณบัณฑิตแผ่นนี้ เอามาจากเว็บ RFCM (คอนดักต์โดย Dr. Keith J. Salmon) — โดยไม่ให้เครดิตเขา

10 แทร็คดังกล่าวที่ผมคอนเฟิร์มได้ว่ามาจาก RFCM ได้แก่ แทร็คที่ 3, 4, 6, 10, 12, 13, 14, 15, 16, 17 ครับ

สำหรับแทร็คที่เหลือนั้นผมยังคอนเฟิร์มไม่ได้เพราะไม่มีแทร็คตัวอย่างให้ดาวน์โหลดจาก RFCM แต่เป็นไปได้มากที่จะมาจากซีดี Box Set ของ RFCM เพราะเพลงอื่นก็มีอยู่ในซีดีชุดนั้น

ส่วนแทร็คเดียวที่ผมแน่ใจว่าไม่ได้เอามาจาก RFCM คือแทร็คที่ 9 (เพลงซิมโฟนีเบอร์ 8 ของ Beethoven ท่อน 2) ซึ่งผมเช็คแล้วว่าเป็นคนละอันกันกับในแผ่นคุณบัณฑิต ซึ่งฟังดูแล้วเป็นบันทึกการแสดงสด เพราะมีเสียงคนไอตอนเริ่ม

(อีกอย่างหนึ่งก็คือ แทร็คที่ 5 บอกว่าเป็น Brandenburg Concerto No. 1 แต่พอเปิดฟังจริงๆแล้วเป็น Brandenburg Concerto No. 3 ซึ่งเป็นคนละเพลงกันเลย ฝากทีม Inspire Music แก้ไขด้วยครับ)

อันนี้เป็นแผ่นเดียวในซีดีคุณบัณฑิต ชุด “ขาสั้นคลาสสิค” ที่ผมไปเจอและได้อุดหนุนคุณบัณฑิตมา…

สำหรับแผ่นอื่นๆในซีดีชุดนี้ จะเป็นอย่างนี้ด้วยหรือเปล่าผมคงต้องฝากทุกท่านช่วยตรวจทานดูครับ…

………………………………………………………………………………………………………………….

ตอนที่ 6: แล้วที่ถูกต้องเป็นอย่างไร?

ก็เป็นอย่างซีดีส่วนใหญ่ที่เราเห็นกันอยู่ตามท้องตลาดนั่นแหละครับ!

เราซื้อแผ่นเพลงป๊อปเราก็อยากรู้ว่าใครร้องใช่มั้ยครับ ส่วนเพลงคลาสสิคเราก็อยากรู้เหมือนกันว่าวงอะไรเล่นและใครคอนดักต์

จะเห็นได้ว่าแผ่นซีดีมาตรฐาน จะให้ความสำคัญกับการให้เครดิตศิลปินมาก เพราะคนส่วนใหญ่เลือกซื้อแผ่นด้วยการดูว่าเป็นเพลงอะไรและใครคือศิลปิน

นี่คือตัวอย่างแผ่นรวมเพลงคลาสสิคแบบถูกต้องและเป็นมาตรฐาน จะสังเกตว่าเขาบอกไว้หมดว่าแทร็คไหน “ใครเล่น”, “วงอะไร”, “ใครคอนดักต์” ฯลฯ

อย่างนี้แหละครับเขาถึงจะเรียกว่า “ชัดเจน”

ซีดีรวมเพลงคลาสสิคตามมาตรฐานตะวันตก เห็นได้ชัดว่าทุกเพลงเขียนกำกับอย่างชัดเจนว่า “เพลงอะไร”, “ใครแต่ง”, “ใครเดี่ยวเครื่องดนตรีอะไร”, “วงอะไรเล่น”, “ใครคอนดักต์”

หรือจะเป็นตัวอย่างซีดีของไทยที่ให้เครดิตศิลปินถูกต้องก็มีครับ อันนี้เป็นแผ่นซีดีชุด “ประโคมเพลง ประเลงถวาย” ของวิทยุจุฬาฯ ซึ่งเป็นแผ่นรวมเพลงที่ศิลปินไทยแต่งเป็นคีตาลัยถวายแด่ สมเด็จพระพี่นางฯ ครับ จะเห็นได้ชัดว่าวงอะไรเล่นแทร็คไหน ใครคอนดักต์ชัดเจนครับ

ซีดีชุด “ประโคมเพลง ประเลงถวาย” ของวิทยุจุฬาฯ เป็นแผ่นรวมเพลงที่ศิลปินไทยแต่งเป็นคีตาลัยถวายแด่ สมเด็จพระพี่นางฯ — จะเห็นได้ชัดว่าวงอะไรเล่นแทร็คไหน ใครคอนดักต์ชัดเจน ไม่มีความกำกวม

แต่รูปแบบของคุณบัณฑิต ที่เขียนบอกเป็นตัวเล็กๆอยู่ในกล่อง บริเวณข้างใต้แผ่น (หรือบางทีไม่บอกเลย) ส่วนข้างนอกมีรูป “ผู้คัดเลือกเพลง” อยู่เต็มหน้าปก หรือบางทีมีรูปติดกับคำว่า “บรรเลงโดย World-class conductor” แต่จริงๆแล้วเป็น ‘World-class conductor’ คนอื่น — อันนี้ผมคิดว่าคงหาตัวอย่างอื่นมาเปรียบเทียบยากครับ

(แต่ถ้าคุณบัณฑิตยืนยันว่าเขาทำกันทั่วจริงๆ ผมก็อยากจะใคร่ขอดูไว้เป็นวิทยาทานครับ)

………………………………………………………………………………………………………………….

บทส่งท้าย: ปิดทองหลังโมสาร์ท

ผมขอเริ่มบทส่งท้ายโดยการถามคำถาม และขอให้ทุกท่านลองคิดตาม

ทำไมเวลาเป็นตัวคุณบัณฑิตคอนดักต์เองถึงเขียนบอกไว้บนปกอย่างชัดเจน… อย่างนี้:

แผ่น ‘Just Good Music’ เป็นซีดีที่คุณบัณฑิตคอนดักต์ทุกเพลงในแผ่น — และเป็นแผ่นที่เขียนบอกไว้ชัดเจนข้างนอกว่าใครคอนดักต์

แต่พอเป็นศิลปินท่านอื่น กลับเอาเขาไปซ่อน… อย่างนี้?

หรืออย่างนี้ (แต่รอบๆเป็นประวัติของคุณบัณฑิต):

หรืออย่างแผ่นนี้ ที่ไม่มีเครดิตศิลปินใดๆเลยทั่วทั้งแผ่น (เพลงส่วนใหญ่เล่นโดยวง RFCM กับ Dr. Keith Salmon แต่บนกล่องและในกล่องมีแต่ชื่อคุณบัณฑิต):

อีกทั้งยังยอมรับในการกระทำเช่นนี้:

เป็นเรื่องน่าแปลกอย่างยิ่งที่ คุณบัณฑิต อึ้งรังษี ในฐานะวาทยกรและศิลปินคนหนึ่ง จะรับรู้และอนุญาตให้มีการกระทำสองมาตรฐานเช่นนี้ต่อศิลปินด้วยกันเอง โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อซีดีเหล่านี้ขายโดยหุ้มพลาสติก ทำให้ผู้บริโภคสามารถอ่านข้อมูลได้จากภายนอกเท่านั้น แล้วกลับเอาข้อมูลสำคัญไปพิมพ์เป็นตัวเล็กๆอยู่ภายในกล่อง เมื่อนักดนตรี นักฟังเพลง หรือผู้บริโภคทั่วไปมาค้นพบความจริงก็อาจทำให้เกิดข้อครหาได้

ส่วนหลักฐานทั้งหมดที่ผมนำมาเสนอในบทความนี้ เป็นสิ่งที่พิสูจน์ได้ง่ายมาก แม้แต่เรื่องการเปรียบเทียบเสียงจากแทร็ค ที่กล่าวถึงในตอนที่ 5 ซึ่งความจริงแล้วนักดนตรีหรือบุคคลที่มีประสบการณ์ในการฟังเพลงอย่างละเอียดก็สามารถจะพิสูจน์ได้ด้วยตนเองโดยไม่ยากนัก

และเมื่อเราค้นพบว่าเพลงส่วนใหญ่ (หรืออาจเป็นทุกเพลง ยังพิสูจน์ไม่ได้แน่ชัด) ในซีดีชุดขาสั้นคลาสสิคแผ่นนี้ ไม่ได้บรรเลงโดยคุณบัณฑิต…

คุณบัณฑิตจะอธิบายภาพนี้ให้เราฟังว่าอย่างใร?

ผมบอกกับทุกคนเสมอครับว่าผมชื่นชมคุณบัณฑิตมาตลอดที่หาทางโปรโมตดนตรีคลาสสิคอย่างไม่หยุดหย่อน โดยสามารถเข้าถึงคนจำนวนมากได้ด้วยชื่อเสียงของคุณบัณฑิต ทำให้คนทั่วไปสนใจและมีความรู้เกี่ยวกับดนตรีคลาสสิคมากขึ้น ทั้งนี้ ผมได้เขียนบทความบทนี้ขึ้นมาในฐานะผู้บริโภคที่ติดตามผลงานของคุณบัณฑิตอยู่คนหนึ่ง โดยเชื่อว่าหลายท่านอาจจะไม่ทราบข้อมูลเหล่านี้มาก่อน

แต่จนถึงบัดนี้ ผมก็ยังไม่เข้าใจครับว่าเพราะเหตุใด ซีดีแผ่นเดียวที่คุณบัณฑิตคอนดักต์เองทั้งแผ่น (Just Good Music) จึงเขียนบอกอย่างชัดเจนบนปกแผ่นว่าคุณบัณฑิตเป็นผู้บรรเลง แต่แผ่นอื่นๆที่คุณบัณฑิตไม่ได้เป็นคนคอนดักต์เองกลับเอาข้อมูลเกี่ยวกับศิลปินอื่นๆไปหลบเอาไว้ในแผ่น ทั้งๆที่การพิมพ์ข้อมูลดังกล่าวนี้ไว้นอกแผ่นก็ไม่ใช่เรื่องยากเลย ผมคิดว่าถ้าผู้บริโภคสามารถได้รับความกระจ่างในจุดนี้ได้ก็จะดีมากเลยครับ

เรื่องที่ผมอยากจะพูดและอยากจะถามยังมีอีกเยอะครับ แต่สำหรับบทความนี้ (ซึ่งเป็น blog แรกของผมด้วย) คิดว่าคงยาวพอแล้ว ผมต้องขอขอบพระคุณทุกท่านที่ให้ความสนใจในข้อมูลที่ผมได้นำมาเสนอ ณ ที่นี้ครับ

— ทฤษฎี ณ พัทลุง

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>